Gənc yazar Kəramət Böyükçölün bu günlərdə "Qanun" nəşriyyatında çapdan çıxan “Çöl” romanından bir parça.
KOROĞLUNUN AMERİKA SƏFƏRİ
Nənənin sözüdü: Xoruz fərənin belinə atılmamış Züleyxa hər səhər kəsdirir qapımızın ağzını.
Elə bil qapımız sinif otağıdı, ağzı üstə çevrilmiş vedrələr stul. Fermanın arvadları şagird. Züleyxa xala da müəllim.
Əgər hüzür yeri varsa, bir az ara verir, yox, yoxdursa bizdən getdi yoxdu, düz əri sürünü arxaca yığana kimi.
Bu səhər də hay-küylə gəlib bizə. Zaman dayı elə bil səhərə kimi ona dastan danışır, o, da səhər Nənəyə, arvadlara eşitdiklərini pulsuz-zadsız öz üslubunda ərz eləyir.
Bu səhər iki daşın arasında görün Nənəyə nə deyir:
- Ay xala, Kürdoğlunun xalası Ağcabədinin qışlaq yerindədi, odeyy burdan baxsan görünər.
Bu vaxt hamı kürdlərin fermalarına tərəf boylandı. Fasilədən istifadə eləyib Züleyxa xaladan soruşdum:
- Koroğlu Bağdada getdimi?
- Gedib bala, gedib, getməmişdən qabaq Rusiyanın baş biləni ilə görüşüb, baxma dana o, da özünün bir-iki məsləhətini verib. Deyib uşaqlar dərsə getməsinlər, gəlinlər küçəyə çıxmasınlar.
Koroğlu da ona deyib ki, indi mən Səddam Hüseynə nə deyim?
Deyim ki, sözünün üstündə möhkəm dursun, ya durmasın? Rusdu dana, deyib ki, bərk dursun, bir-iki günə knofkanı basıram.
Rusa adam inanar, başına xeyir Səddamın, inandı dana. O da bərk durub, nə bilsin rus həmişə adamı aldadır.
Hə başına dönüm - arvad mənə deyir - bunlar sən oxuduğun kitabda döyül, təzə çıxıb, Bəkidədi, hələ kəndə gətirməyiblər.
Bizim Zaman da ki, yaman zaman, yerə baxan, ürək yaxan, yerin altını da bilir, üstünü də, gizli yollarnan öyrənib bunları.
Deyirəm, yazıq vaxtında oxusaydı indi ən azından fermamızda ölən qoyunların dərisini sayan işləyirdi.
Züleyxa xala get-gedə qızışır, elə bil Daşkəsən aşığıdı. Böyürdən-başdan da arvad-uşaq qulaq asır:
- Koroğlu gedir İraqa, Səddamnan görüşə. Görüşü açıqlamırlar. Gərgin keçib deyirlər. Nə isə, İraqa yardım üçün on-onbeş qoyun cəmdəyi söz verir. Ordan da gedir Fransaya, iki vaqon fransız ətrini vurur Stavropola. Qadasın aldığım Tanrıtanımaz malı qarşılayır, yerbəyer eləyir. Sonra ordan gedir Puşun qulluğuna, görək burda Koroğlu nə deyir, necə deyir:
- Ə Puş, mən nə sənin Şvasnegerindən qorxuram, nə də Vandamından, nə Çaknorisindən qorxuram, nə də adam aldatmağından. Adam qaniçən olmaz, ac olar, kişi olar, ə, nə istəyirsən bu müsəlmandan, nə istəyirsən Səddamdan?
Burada Züleyxa xala Nənənin qulağına əlavə edir: - Deyəsən, Səddam Koroğluya bir-iki neft quyusu söz veribmiş.
Puş qalır mat-məəttəl. Deyir:
- Ayə, olmaya sən Koroğlusan?
Koroğlu dinmir.
Puş deyir:
- Ə qadan alım, sən Allah dillən, olmaya sən qoç Koroğlusan?
Koroğlu şallağı iki dəfə çəkir xrom çəkməsinə, yenə dinmir.
- Ayə, bəlkə sən Kürdoğlunun atasısan?
Koroğlu dinmir ki, dinmir.
- Ayə, bəlkə Moskvada “Çənlibel” supermarketinin rəhbəri sənsən?
Koroğlu xrom çəkməyə bir şallaq da çəkir, pəncərədən çölə baxır. Puşun oğlu ilə Eyvaz ağ evin həyətində futbol oynayırlar.
- Ayə, bəlkə bizim Qarikin himayədarı sazlı-sözlü Koroğlu sənsən?
Koroğlu pəncərəyə yaxın gəlir, üzünü şüşəyə söykəyir.
- Ayə, olmaya Halaypozanın, Topdağıdanın, Tanrıtanımazın, Eyvazın, Giziroğlu Mustafabəyin, Dəli Həsənin, İsabalının rəhbəri, dəli nərəli qoç Koroğlu sənsən?
Koroğlu əlini çənəsinə qoyub çəp-çəp baxır Puşa.
- Ayə, olmaya Bursuğu (Brusli) öldürən igid sənsən?
Koroğlu üzünü Puşa çevirib hirsli-hirsli dedi:
- Mənəm, Koroğluyam, gəlmişəm. Hələ qaçaq Nəbi də gəlir. Cavanşir də, Babək də yoldadı.
- Hamısına can qurban - Puş deyir, burada Puş adamı ala qoyur, bijdik eləyir ha - gəlsinlər, yerim-yurdum, xalım-xalçam, barım-bəhrim hamısı onlara pəşkeşdi. Azərbaycana, Azərbaycan neftinə, odlar yurduna bütün Amerika qurban olsun.
Züleyxa xalanın Nənənin qulağına əlavəsi: - Qılığına girir ha, daha demir ki, yüz ilin Koroğlusudur bu.
Sonra Puş Koroğlunun boynunu qucaqlayır, o üzündən, bu üzündən “moç” alır. Deyir:
- Ə qardaş, gəldiyini əvvəlcədən mənə niyə demədin? Niyə bir xəbər yollamadın? Bir zəng eləmədin, atlı əsgərləri düzdürərdim yola.
Koroğlu bildi ki, bunlar bijdikdi, ona görə birbaşa keçdi mətləbə:
- İraqdan nə istəyirsən?
- Kişi söhbəti eləyək?
- Eləyək.
- Koroğlusan, Nuhun adamısan, uzun müddət Çənlibel ölkəsinin prezidenti olmusan. Qardaş, dünyanı səhv bölüblər, o vaxt biz okeanın o tayında olmuşuq, Avropadan, Şərqdən xəbərimiz olmayıb, buralardan bizə pay düşməyib.
Burada Koroğlunu dərd götürür, saz da yox ki basa sinəsinə. Saz yadından çıxıb Moskvada qalıb. Deyir, heç olmasa, söznən basajam bunu.
Aldı Koroğlu:
- Biz Fransanı verdik sizə.
Aldı Puş:
- Başına dönüm, Koroğlu, təkcə Fransa ilə iş aşmır.
Aldı Koroğlu:
- İngiltərəni də peşkeş elədik sizə, o vaxt Almaniyann bir hissəsini də verdik sizə, özüm Qıratnan getmişdim Berlinə, Stalin yoldaş tapşırmışdı.
Aldı Puş:
- Koroğlu, babam Puşun canı üçün onlarda heç nə yoxdu, qaz yox, neft yox. Hələ onlar bizdən yeyirlər. Bu il qoyunlarımızın hamısı bala salıb.
Aldı Koroğlu:
- Bəs qılqurd dərmanı atdırmamışdınız?
Aldı Puş:
- Atdırdıq, sən demə Rusiyanın satdığı dərmanın tarixi köhnəymiş, Rusiya bu dəfə də bizi aldatdı.
Koroğlu da çölçülüyü bilən adamdı dana, ürəyi qana dönür. Həm də Rusiyanın yamın vermir, orda şirkətləri var axı.
Aldı Koroğlu:
- Köhnə olmaz, burda saat söhbəti var, siz saatda onlardan geri qalırsınız, adam saat söhbəti eləməz. Bir də atam Alının goru haqqı dərmannan döyül, toxumnandı. Sizə bu yaz 10 dənə qoç göndərəjəm, qoyunlarınız dölü bizim qoçdardan götürsün.
- Aaz, burda Puş Koroğlunun əlindən öpür - Züleyxa xala deyir - elə bilir ürəyi yumşalıb Koroğlunun, amma Koroğlu da yüz ilin Koroğlusudu dana.
Aldı Koroğlu:
- Bəs Əfqanıstandan nə istəyirsən? Bizim orada nə qədər əsgərlərimiz qırıldı.
Aldı Puş:
- Onu ruslardan soruş, əvvəl onlar başladı, biz də köməyə getdik.
Aldı Koroğlu:
- Bəs İranla nə işiniz var?
Elə bu heyində qulluqçu böyürdən Puşun qulağına deyir, Rusiyanın prezidenti Putin ad gününə görə sənə təbrik göndərib. Fransanın, İngiltərənin böyükləri də o biri otaqdadır. “Putin” sözünü Koroğlunun qulağı göydə çalır.
Oxuduğum quran haqqı Puşun ayağı bu sözlərdən sonra yer alır, gör nə deyir, ərz eləyim qulluğunuza.
Aldı Puş:
- Nə borcuna qalıb, sən Həsən paşaya hücum eləyəndə mən sənin işinə qarışırdım? Heç səsimi də çıxarmadım. Hələ sənin Ərzuruma, Qarsa, Bağdada, Tokata səfərlərini demirəm, xalqın gözəl qızlarını zornan Çənlibelə gətirməyini demirəm, açıb desəm qan düşər.
Koroğlunu tər basır, haqlı sözdü axı, amma Koroğlu da söz altda qalan döyül, barmaq hesabı sayır eey...
Aldı Koroğlu:
- Puş, sən öl, düz eləmirsən, ayə, bizi lap sarımısınız ee, ATƏT sənin, BMT sənin, İsrayıl sənin, Fransa sənin, İngiltərə sənin. Ayə, bəs Fələstinin nədi günahı? Körpələrin ahı göyə çıxır orda, hamınızı o uşaqların ruhu tutacaq, geci-tezi var.
Züleyxa xala bu sözə xüsusi izahat verir:
- Koroğlu demək istəyir ki, sizdə iki samlayot böyük bir binanı vurub partdatdı ha, nə qədər adamınız öldü ha, bax onda Əfqanıstanda, Fələstində öldürdüyünüz körpələrin ahı tutdu sizi. Adıynan demir dana, söz altı işarə vurur, adam ölüm işini başa qaxmaz axı.
Aldı Puş:
- Bəs silahları hara sataq?
Aldı Koroğlu:
- Ayə, gərək silah satasan, düyü sat, kortof sat, çuğundur sat.
Söhbət çox uzanır. Qarabağdan da danışırlar. Puş deyir Qarabağı qaytarajam, verəjəm sizə.
Koroğlu kövrəlir, sazı da Moskvada qalıb, bilmir neyləsin. Puş sonra da deyir, icazə ver İranı dağıdım, padşahın da sizdən qoyum. Koroğlu istəyir “hə” desin.
Vaz keçir. Bilir ki, oradakı kürdlərin hamısı qohum-əqrabadı, Kürdoğlunun dayısı, maması uşaqlarıdı. Padşahlıq üstündə söz söhbət düşəjək. Heç nə demir.
Eləjə onu deyir ki, hələ lazım döyül, özüm sənə vaxtı gələndə xəbər verəjəm. Sonra qoltuq cibindən Səddamın məktubunu çıxarıb verir Puşa. Puş da məktubu elə oradaca oxuyub, deyir:
- Ay Koroğlu, sənin Bağdad səfərin mənim yaxşı yadımdadı. Ə qardaş, bu da mənim səfərimdi dana.
Koroğlu deyir, İraqda mənim marağım var.
- Nə qədər quyu?
- 10 quyu.
- Qardaşın sənə on beş dənəsin verir, özü də faizsiz-zadsız.
Koroğlu deyir, bas getsin ee qoşunu, amma başına dönüm, Fələstinə dəymə, ordan dəlilərimin birinə, Toxmaqvurana qız almışam. Gəlin hər dəfə qabağıma çay-çörək qoyanda, Fələstin gəlib durur gözümün qabağında.
Puş da deyir, baş üstə, amma qardaşının səndən bir xahişi olajaq.
- De gəlsin.
- Ben Ladeni tanıyırsan də.
- Hə, o vaxt mənim dəlim olmuşdu, gördüm dolanışıq çətindi, dedim get dağlarda yaşa, yazıqsan, bir çətən külfətin var.
- Ay Koroğlu, Ben Laden bizə göz verib işıq vermir, yandırır dünyanı.
- Onun silahları sizin silahlardı dana.
- Bilirəm bizim silahdı, amma silahları ona kim verir bilmirəm?
- Mən də bilmirəm.
- İstəsən, bilərsən.
- Bəlkə çerez Pakistan gedir?
-Yanı elə iş olar?
- Olar, niyə olmur? Puş qardaş, canın üçün mən haqqı nahaqqa verən adam deyiləm, Abdulla Öcalanı tanıyırsan dana?
- Hə, qardaşağadı mənnən.
- Ayə, o, mənim doğmaca oğlum Kürdoğlunun dayısıdır. Bülənd Ecevitdən heç onun xahişini eləmədim, amma bunu elərəm. Ben Ladenə xəbər göndərərəm, gəlsin bir “Çənlibel supermarketi” nə.
Züleyxa xala burada səsinin tonunu dəyişir, yəni pərdə salınır, ayrı fraqment gəlir. Onun səsinin dəyişməsi teatrdakı antrakt da hesab oluna bilər. Yəni qaçaraq evinə dəyib gəlir. Pərdə qalxır, yəni Züleyxa xalanın səsi eşidilir:
- Hə, Koroğluynan Puş öpüşüb qucaqlaşırlar. Hamı bu qardaşlığa əl çalır.
Orda erməninin də baş biləni olur. Koroğlu onunla bir az soyuq görüşür. Düşür Koroğlunun dalınca ki, a Sayat Novanın qardaşı, olmaya məndən bir incikliyin var?
Koroğlu da deyir, yeri ə, mənim qoyunlarım Aranda qızdırmadan qırıldı - başına dündüyüm bizim dərdimizi deyir eey, ay xala. Bu cümlə Züleyxa xalanın əlavəsidir - siz o yaylaqlara iranlıların qoyunlarını gətirdiniz.
Sizin yer mənim Çənlibelimin burnunun ucudu, ya bir yolluq kəsib ataram, ya da burnuma sahib çıxaram. Erməni yerindəcə quruyub qalıb.
Hə xala, sizə kimdən danışım, Koroğlunun arvadı Nigardan- Züleyxala sözünə davam edir- o da Puşun arvadıyla əvvəl doxtura gedib.
Doxtur altdan-üstən ona baxıb deyib, uşağın olajax. Nigar istəyib Koroğluya zəng vursun.
Sən demə, Koroğlu Puşla söhbət elədiyindən telefonu söndürübmüş. Həkimə pul-zad verir. Puşun arvadıynan xeylax söhbət eləyirlər.
Deyilənə görə, burda söhbət gedir əsasən bizdən - çoban arvadlarınnan. Niyə onlar uzun don geyinir? Niyə onlar səhəngi belinə alıb su gətirirlər? Niyə onların evlərinə su çəkilmir?
Niyə onlar bağırbeyni, suluğu, bulamanı, kətəməzi, ayranı dünya bazarına çıxarmırlar? Deyib niyə fermada məktəb açmırlar, kino göstərmirlər?
Deyib niyə çobanlar və onların arvadları bir yerə topalaşıb partiya yaratmırlar? Deyirəm, başına kül a Züleyxa, bağırbeyini dünya bazarına çıxardajax - heç İmişdinin bazarına apara bilmir - özü də olajaq partiya sədrinin arvadı.
Nənə dedi:
- Partiya nədi aaz?
- Çox əntiqə şeydi, canım sizə ərz eləsin, hamımız dolajayıq partiyaya gedəjəyik irəli.
- Partiya maşındı? - arvadın biri soruşdu.
- Maşın kimi bir şeydi. Dolajayıq içinə. Gedəjəyik Qarabağa, Murad təpəsinə, Qara Xaşa, Sarı yerə, Çaxmaqqayaya, Alagöllərə, Dəli dağa, Sarımsaxlıya, Əyriqara, Safollulara, Əyriburuna, Lilpərə, Gəlin qayasına, Eşşək meydanına, hara istəsək gedəjəyik.
- Bəs erməni bizi qırmıyajax?
-Yox, erməni partiyaya güllə atmır. Məsələ bundadı ki, partiyanı dünyada tanıyırlar. Deyirlər ona güllə atanın anasını belə-belə eləyərlər. Ermənilərin də partiyası var. Lap qədimdən. Görürsən onların partiyası nə “xod” gedir?
Burada mən bir az ürəklənirəm:
- Babamın babası Hacı Cəfər qızmış nəri yıxan vaxtdan.
- Hə, o vaxtdan. Gör kişilər nə ağıllıymışlar, yığılıb partiya alıblar.
Tez soruşdum:
- Züleyxa xala, sədr Zaman dayı olacaq?
Nənə:
Sədrimizi işdən çıxarıblar ki?
- Yox ay xala, bələdiyyə sədri yox, partiya sədri, adı nəydi aaz onun? Gördü əri Zaman uzaqdan gəlir, çatmağını gözləməyib soruşdu:
- Ay Zaman, Puşun arvadıyla Nigarın bizim üçün yaratdığı partiyanın adı nədir?
- Azərbaycan Qoyunsuz Çobanlar Partiyası (AQÇP)
- Oy, qurban olaram sənə.
Mən:
- Züleyxa xala, bəs niyə qoyunsuz?
- Beynəlxalq aləmdə qoyunun adı pis çıxıb, ona görə lazım bilməyiblər.
Züleyxa xala dilli-dilavər bir qadındı, yas yerlərində mərsiyə oxuyur, arvadları durduğu yerdə ağladırdı. İmam Hüseyn müsibətini onun qədər bəlağətli danışan yoxdu.
Ona görə də Zaman dayının danışdıqlarının üstünə beşin də qoyub elə danışır ki, elə bil hər şeyi gedib öz gözüylə görüb. Bəzən olmayan şeyləri də özündən quraşdırır, əlavə edir.
İndi də Nənəni salıb çənəsinin altına. Nənə də hər şeyə inanan. Əsas iki dinləyici, Narın və mən.
Digər adamlar və yal gözləyən itlər. Zaman dayı gəlib bir yandan arvadına köməkçi durub, onun dediklərini təsdiqləyir.
Züleyxa xala deyir, ay Zaman, Halaypozan durub geder Mardakertə, oradan da Kəlbəcərə, onun sonrası nə olur? Yadımdan çıxıb.
Bir sən orasını danışsana. Zaman dayı tezcənə deyir, mən dölləyi xama aparıram, vaxtm yoxdu. (əslində Zaman dayı “sonrasını” bilmir)
Zaman dayı gedən kimi sanki hər şey Züleyxa xalanın yadına düşür. Bilirəm ki, hamısını elə-belə özündən deyir:
- Hə yadıma düşdü, Halaypozan gedir çıxır Kəlbəcərin Vəng kəndinə, orda qızıl dağı var dana, ölçüb biçir ki, görən nətər eləmək olar, burada bir qızıl zavodu tiksin.
Halaypozan gördü ə, buralarda qu deyirsən qulaq tutulur, Kəlbəcərin dağları yas içindədi. Dolama yollarla qalxdı Taxtaya, ordan da baxdı Gəlin qayasına. Öz-özünə - ay gidi dünya - deyib vellise qaz verdi.
Bağırsaq dərəsinin yanından keçdi. Dəli dağ qəmli-qəmli uzaqdan baxırdı. Sarımsaxlı dağının başına yenicə dolu düşmüşdü. Yeddi qardaşdağı çiyin-çiyinə söykənib, sanki ilk dəfə insan görürmüş kimi havalandı.
Halaypozan kövrəlsə də, bir yandan da sevinir ki, bu qızıl zavodu düz gələn söhbətdi. Kefi kökəlir. Səməd Vurğunun Aşıq Şəmşirə dediyi şeiri ürəyində zümzümə eləyir:
Aşıq Şəmşir, Dəli dağdan keçəndə,
Kəklikli daşlardan xəbər al məni.
Ceyran bulağından qızlar içəndə,
Saz tutub, söz qoşub, yada sal məni.
Bu yerdə Nənə soruşdu:
- Halaypozan Lilpər bulağına da getdimi?
- Qoy hələ şeiri qurtarsın dana.
Vaxt məni bu yerə qonaq göndərdi,
Gedərəm, yamandı ayrılıq dərdi.
Demə, Səməd Vurğun gəldi-gedərdi,
Unutmaz bu oba, bu mahal məni.
Mən yüz faiz bilirdim ki, Züleyxa xala Halaypozanın şeir deməsini özündən quraşdırıb, yas yerlərində tez-tez deyir bu şeiri. Halaypozanın şeirlə arası yoxuydu, elə ki, şeiri qurtardı, sən demə Nənənin sualına cavabı yadından çıxarmayıbmış.
- Getdi xala, Soltan Heydər yoxuşunu çıxıb, üz qoydu Lilpər bulağına tərəf, ayaqlarını soyunub girdi bulağın içinə, ördək kimi çırpınıb özünü suda əməlli-başlı islatdı.
Nənə bu yerdə yenə soruşdu:
- Başına dönüm, Alagöllərə də getdimi?
- Getdi xala, ora da getdi. İstədi gölü qucaqlasın, amma göl qucağa gələrdimi? Gərək göldə üzəsən ki, gölü qucağına götürə biləsən. İstədi suya kəllə vursun, vurmadı. İş yoldaşlarından birinin danışdığı əhvalat yadına düşdü.
Bəlli Əhməd danışırdı ki, bir dəfə səkkiz yüz qoyunu günorta üstü Alagöllərə suya aparmışdım. Seyiz keçi qoyunu arxasınca aparırdı.
Keçi girdi gölə, qoyunlar da dalınca. Nə qədər elədim qoyunun qabağını ala bilmədim. Yaxınlıqdakı çobanlar da köməyə gəldi, xeyri olmadı.
Keçi qoyunların hamısını çəkdi gölə. Əvvəlcə qoyunlar bir az üzdülər, sonra səkkiz yüz qoyunun hamısı göldə batdı. Ona görə də ayağının ucunu suya toxundurub geri çəkdi.
- Başına dönüm, Qaranlıq dərəyə də dəydimi?
- Dəydi, ora da dəydi. Baxdı dağ keçilərinə, dedi ə, kaş tapançam yanımda olaydı, vuraydım bunlardan aparaydım uşaqlar çəkərdilər dişə.
- Başına dönüm, Halaypozan Min kəndə getdimi?
- Getdi xala, getdi. Baxdı kəndə dedi ə, hanı o günlər ki, bu kənddə həftədə yeddi-səkkiz qoyun kəsərdim.
Halaypozan sonra Laçına dəydi, ordan qayıdıb gəldi Kəlbəcərə, ürəyi qubarlanmışdı. Dağlar qəribsəmişdi. Xəyalında Koroğlunu məzəmmət elədi. Dedi, ay Koroğlu, bu cürə dağları yurddarı burda qoyub Amerikada nə gəzirsən?
Ursetdə nə dolanırsan? Qızıl dağlarını burada qoyub Səddamın yanında nə gəzirsən? Amma Halaypozan da az aşın duzu deyildi. Düşündü ki, ağ mərmərdən, qara mərmərdən, qızıl dağdan təkcə iş aşmaz.
Mən Kəlbəcərin isti suyunu evlərə çəkdirərəm, Amerikanı gətirərəm bura. Öz yurdumun, öz torpağımın başına dönüm.
- Elə belə də dedi başına dönüm?
- Hə, bundan da ağır sözlər deyib. Oturub başına döyüb, doyunca ağlayıb. Sonra başlayıb özündən dağlara şeir qoşub. (ovcumun içi kimi bilirdim ki, Züleyxa xala buranı da özündən quraşdırıb)
Kəlbəcərim, nazlı gəlin,
Qaya qollarına qurban olum mən.
Çəmənlərinə sərilim,
Otlu yollarına qurban olum mən.
Züleyxa xalanın əlavə izahı: - “Yol” deyəndə Halaypozan Kəlbəcər dağlarından qızıl külçələrin hansı yollarla aparmasını nəzərdə tuturdu.
Züleyxa xala söhbəti daha da dərinləşdirdi.
- Halaypozan istədi ki, Kəlbəcərdəki biznesini erməni sahibkarları ilə qursun.
Nənə qışqırdı:
- Yo, yo, yooox!!!
Düzü, Nənədən Züleyxa xala bərk qorxdu, tezcənə dedi:
- Yox, qurmadı, fikrindən daşındı. Dedi, qoy Koroğluyla məsləhətləşim sonra. Halaypozan getdiyi yolla da qayıdıb gəldi Ağdamın baş biləninin yanına. Gördüklərini ona danışdı. Gəldilər Bakıya “Dəli dağ” restoranında əməlli-başlı vurdular.
- Bəs Koroğlu Amerikadan qayıtmadı? - Nənə soruşdu.
- Qayıtdı. Ayrılanda Puş ağladı. Dedi, başına dönüm, sən Alı dayımın goru tez-tez gəl bura, özün də ki, arxayın ol, söz dəyirmandakıdı. Koroğlu da havalandı. Dedi, hayıf ki, sazım Moskvada qalıb, yoxsa bir-iki ağız deyərdim.
Puşun oğlu ilə Koroğlunun oğlu Eyvaz arxada dayanmışdılar. Arvadları da bir böyürdə durmuşdular. Öpüşlər başladı. Puşun arvadı Nigar xanıma son məsləhətini verdi:
- Dediklərimi unutama, altdan qalın geyin ha, partiya məsələsini da yaddan çıxarma.
Koroğlu Puşu öpüb dedi:
- Fələstinə dəymə.
Puş dedi:
- Ben ladenə məni tapşır.
Koroğlu dedi:
- On beş quyu ha.
Puş dedi:
- On dənə qoç göndər.
Koroğlu dedi:
- Qoy İran məsələsi hələ qalsın.
Puş dedi:.
- Sən Allah o biri oğlunu, Kürdoğlunu da göndər gəlsin, nədənsə onu çox istəyirəm.
Samolyot da xoddanıb, şofer də tez-tez qaz verir ki, di gəl də, tez ol, benzinim azdı.
Züleyxa xala vedrəni çevirib üstündə oturub. Buzovun mələməyini eşidən kimi ayağa qalxdı. Vedrəni də götürüb - boy, başıma xeyir şər qarışıb, inəyi sağmalıyam - deyir və inəyi sağmağa gedir.
Nənənin bir sözü yadıma düşür: Züleyxa vedrəçildi. Adamların dalına eləvedrə bağlayır, içinə də elə bir daş atır ki, danqıltısı Ağcabədidə eşidilir...
(Müəllifin və naşirin icazəsi ilə çap edilir)
KOROĞLUNUN AMERİKA SƏFƏRİ
Nənənin sözüdü: Xoruz fərənin belinə atılmamış Züleyxa hər səhər kəsdirir qapımızın ağzını.
Elə bil qapımız sinif otağıdı, ağzı üstə çevrilmiş vedrələr stul. Fermanın arvadları şagird. Züleyxa xala da müəllim.
Əgər hüzür yeri varsa, bir az ara verir, yox, yoxdursa bizdən getdi yoxdu, düz əri sürünü arxaca yığana kimi.
Bu səhər də hay-küylə gəlib bizə. Zaman dayı elə bil səhərə kimi ona dastan danışır, o, da səhər Nənəyə, arvadlara eşitdiklərini pulsuz-zadsız öz üslubunda ərz eləyir.
Bu səhər iki daşın arasında görün Nənəyə nə deyir:
- Ay xala, Kürdoğlunun xalası Ağcabədinin qışlaq yerindədi, odeyy burdan baxsan görünər.
Bu vaxt hamı kürdlərin fermalarına tərəf boylandı. Fasilədən istifadə eləyib Züleyxa xaladan soruşdum:
- Koroğlu Bağdada getdimi?
- Gedib bala, gedib, getməmişdən qabaq Rusiyanın baş biləni ilə görüşüb, baxma dana o, da özünün bir-iki məsləhətini verib. Deyib uşaqlar dərsə getməsinlər, gəlinlər küçəyə çıxmasınlar.
Koroğlu da ona deyib ki, indi mən Səddam Hüseynə nə deyim?
Deyim ki, sözünün üstündə möhkəm dursun, ya durmasın? Rusdu dana, deyib ki, bərk dursun, bir-iki günə knofkanı basıram.
Rusa adam inanar, başına xeyir Səddamın, inandı dana. O da bərk durub, nə bilsin rus həmişə adamı aldadır.
Hə başına dönüm - arvad mənə deyir - bunlar sən oxuduğun kitabda döyül, təzə çıxıb, Bəkidədi, hələ kəndə gətirməyiblər.
Bizim Zaman da ki, yaman zaman, yerə baxan, ürək yaxan, yerin altını da bilir, üstünü də, gizli yollarnan öyrənib bunları.
Deyirəm, yazıq vaxtında oxusaydı indi ən azından fermamızda ölən qoyunların dərisini sayan işləyirdi.
Züleyxa xala get-gedə qızışır, elə bil Daşkəsən aşığıdı. Böyürdən-başdan da arvad-uşaq qulaq asır:
- Koroğlu gedir İraqa, Səddamnan görüşə. Görüşü açıqlamırlar. Gərgin keçib deyirlər. Nə isə, İraqa yardım üçün on-onbeş qoyun cəmdəyi söz verir. Ordan da gedir Fransaya, iki vaqon fransız ətrini vurur Stavropola. Qadasın aldığım Tanrıtanımaz malı qarşılayır, yerbəyer eləyir. Sonra ordan gedir Puşun qulluğuna, görək burda Koroğlu nə deyir, necə deyir:
- Ə Puş, mən nə sənin Şvasnegerindən qorxuram, nə də Vandamından, nə Çaknorisindən qorxuram, nə də adam aldatmağından. Adam qaniçən olmaz, ac olar, kişi olar, ə, nə istəyirsən bu müsəlmandan, nə istəyirsən Səddamdan?
Burada Züleyxa xala Nənənin qulağına əlavə edir: - Deyəsən, Səddam Koroğluya bir-iki neft quyusu söz veribmiş.
Puş qalır mat-məəttəl. Deyir:
- Ayə, olmaya sən Koroğlusan?
Koroğlu dinmir.
Puş deyir:
- Ə qadan alım, sən Allah dillən, olmaya sən qoç Koroğlusan?
Koroğlu şallağı iki dəfə çəkir xrom çəkməsinə, yenə dinmir.
- Ayə, bəlkə sən Kürdoğlunun atasısan?
Koroğlu dinmir ki, dinmir.
- Ayə, bəlkə Moskvada “Çənlibel” supermarketinin rəhbəri sənsən?
Koroğlu xrom çəkməyə bir şallaq da çəkir, pəncərədən çölə baxır. Puşun oğlu ilə Eyvaz ağ evin həyətində futbol oynayırlar.
- Ayə, bəlkə bizim Qarikin himayədarı sazlı-sözlü Koroğlu sənsən?
Koroğlu pəncərəyə yaxın gəlir, üzünü şüşəyə söykəyir.
- Ayə, olmaya Halaypozanın, Topdağıdanın, Tanrıtanımazın, Eyvazın, Giziroğlu Mustafabəyin, Dəli Həsənin, İsabalının rəhbəri, dəli nərəli qoç Koroğlu sənsən?
Koroğlu əlini çənəsinə qoyub çəp-çəp baxır Puşa.
- Ayə, olmaya Bursuğu (Brusli) öldürən igid sənsən?
Koroğlu üzünü Puşa çevirib hirsli-hirsli dedi:
- Mənəm, Koroğluyam, gəlmişəm. Hələ qaçaq Nəbi də gəlir. Cavanşir də, Babək də yoldadı.
- Hamısına can qurban - Puş deyir, burada Puş adamı ala qoyur, bijdik eləyir ha - gəlsinlər, yerim-yurdum, xalım-xalçam, barım-bəhrim hamısı onlara pəşkeşdi. Azərbaycana, Azərbaycan neftinə, odlar yurduna bütün Amerika qurban olsun.
Züleyxa xalanın Nənənin qulağına əlavəsi: - Qılığına girir ha, daha demir ki, yüz ilin Koroğlusudur bu.
Sonra Puş Koroğlunun boynunu qucaqlayır, o üzündən, bu üzündən “moç” alır. Deyir:
- Ə qardaş, gəldiyini əvvəlcədən mənə niyə demədin? Niyə bir xəbər yollamadın? Bir zəng eləmədin, atlı əsgərləri düzdürərdim yola.
Koroğlu bildi ki, bunlar bijdikdi, ona görə birbaşa keçdi mətləbə:
- İraqdan nə istəyirsən?
- Kişi söhbəti eləyək?
- Eləyək.
- Koroğlusan, Nuhun adamısan, uzun müddət Çənlibel ölkəsinin prezidenti olmusan. Qardaş, dünyanı səhv bölüblər, o vaxt biz okeanın o tayında olmuşuq, Avropadan, Şərqdən xəbərimiz olmayıb, buralardan bizə pay düşməyib.
Burada Koroğlunu dərd götürür, saz da yox ki basa sinəsinə. Saz yadından çıxıb Moskvada qalıb. Deyir, heç olmasa, söznən basajam bunu.
Aldı Koroğlu:
- Biz Fransanı verdik sizə.
Aldı Puş:
- Başına dönüm, Koroğlu, təkcə Fransa ilə iş aşmır.
Aldı Koroğlu:
- İngiltərəni də peşkeş elədik sizə, o vaxt Almaniyann bir hissəsini də verdik sizə, özüm Qıratnan getmişdim Berlinə, Stalin yoldaş tapşırmışdı.
Aldı Puş:
- Koroğlu, babam Puşun canı üçün onlarda heç nə yoxdu, qaz yox, neft yox. Hələ onlar bizdən yeyirlər. Bu il qoyunlarımızın hamısı bala salıb.
Aldı Koroğlu:
- Bəs qılqurd dərmanı atdırmamışdınız?
Aldı Puş:
- Atdırdıq, sən demə Rusiyanın satdığı dərmanın tarixi köhnəymiş, Rusiya bu dəfə də bizi aldatdı.
Koroğlu da çölçülüyü bilən adamdı dana, ürəyi qana dönür. Həm də Rusiyanın yamın vermir, orda şirkətləri var axı.
Aldı Koroğlu:
- Aaz, burda Puş Koroğlunun əlindən öpür - Züleyxa xala deyir - elə bilir ürəyi yumşalıb Koroğlunun, amma Koroğlu da yüz ilin Koroğlusudu dana.
Aldı Koroğlu:
- Bəs Əfqanıstandan nə istəyirsən? Bizim orada nə qədər əsgərlərimiz qırıldı.
Aldı Puş:
- Onu ruslardan soruş, əvvəl onlar başladı, biz də köməyə getdik.
Aldı Koroğlu:
- Bəs İranla nə işiniz var?
Elə bu heyində qulluqçu böyürdən Puşun qulağına deyir, Rusiyanın prezidenti Putin ad gününə görə sənə təbrik göndərib. Fransanın, İngiltərənin böyükləri də o biri otaqdadır. “Putin” sözünü Koroğlunun qulağı göydə çalır.
Oxuduğum quran haqqı Puşun ayağı bu sözlərdən sonra yer alır, gör nə deyir, ərz eləyim qulluğunuza.
Aldı Puş:
- Nə borcuna qalıb, sən Həsən paşaya hücum eləyəndə mən sənin işinə qarışırdım? Heç səsimi də çıxarmadım. Hələ sənin Ərzuruma, Qarsa, Bağdada, Tokata səfərlərini demirəm, xalqın gözəl qızlarını zornan Çənlibelə gətirməyini demirəm, açıb desəm qan düşər.
Koroğlunu tər basır, haqlı sözdü axı, amma Koroğlu da söz altda qalan döyül, barmaq hesabı sayır eey...
Aldı Koroğlu:
- Puş, sən öl, düz eləmirsən, ayə, bizi lap sarımısınız ee, ATƏT sənin, BMT sənin, İsrayıl sənin, Fransa sənin, İngiltərə sənin. Ayə, bəs Fələstinin nədi günahı? Körpələrin ahı göyə çıxır orda, hamınızı o uşaqların ruhu tutacaq, geci-tezi var.
Züleyxa xala bu sözə xüsusi izahat verir:
- Koroğlu demək istəyir ki, sizdə iki samlayot böyük bir binanı vurub partdatdı ha, nə qədər adamınız öldü ha, bax onda Əfqanıstanda, Fələstində öldürdüyünüz körpələrin ahı tutdu sizi. Adıynan demir dana, söz altı işarə vurur, adam ölüm işini başa qaxmaz axı.
Aldı Puş:
- Bəs silahları hara sataq?
Aldı Koroğlu:
- Ayə, gərək silah satasan, düyü sat, kortof sat, çuğundur sat.
Söhbət çox uzanır. Qarabağdan da danışırlar. Puş deyir Qarabağı qaytarajam, verəjəm sizə.
Koroğlu kövrəlir, sazı da Moskvada qalıb, bilmir neyləsin. Puş sonra da deyir, icazə ver İranı dağıdım, padşahın da sizdən qoyum. Koroğlu istəyir “hə” desin.
Vaz keçir. Bilir ki, oradakı kürdlərin hamısı qohum-əqrabadı, Kürdoğlunun dayısı, maması uşaqlarıdı. Padşahlıq üstündə söz söhbət düşəjək. Heç nə demir.
Eləjə onu deyir ki, hələ lazım döyül, özüm sənə vaxtı gələndə xəbər verəjəm. Sonra qoltuq cibindən Səddamın məktubunu çıxarıb verir Puşa. Puş da məktubu elə oradaca oxuyub, deyir:
- Ay Koroğlu, sənin Bağdad səfərin mənim yaxşı yadımdadı. Ə qardaş, bu da mənim səfərimdi dana.
Koroğlu deyir, İraqda mənim marağım var.
- Nə qədər quyu?
- 10 quyu.
- Qardaşın sənə on beş dənəsin verir, özü də faizsiz-zadsız.
Koroğlu deyir, bas getsin ee qoşunu, amma başına dönüm, Fələstinə dəymə, ordan dəlilərimin birinə, Toxmaqvurana qız almışam. Gəlin hər dəfə qabağıma çay-çörək qoyanda, Fələstin gəlib durur gözümün qabağında.
Puş da deyir, baş üstə, amma qardaşının səndən bir xahişi olajaq.
- De gəlsin.
- Ben Ladeni tanıyırsan də.
- Hə, o vaxt mənim dəlim olmuşdu, gördüm dolanışıq çətindi, dedim get dağlarda yaşa, yazıqsan, bir çətən külfətin var.
- Ay Koroğlu, Ben Laden bizə göz verib işıq vermir, yandırır dünyanı.
- Onun silahları sizin silahlardı dana.
- Bilirəm bizim silahdı, amma silahları ona kim verir bilmirəm?
- Mən də bilmirəm.
- İstəsən, bilərsən.
- Bəlkə çerez Pakistan gedir?
-Yanı elə iş olar?
- Olar, niyə olmur? Puş qardaş, canın üçün mən haqqı nahaqqa verən adam deyiləm, Abdulla Öcalanı tanıyırsan dana?
- Hə, qardaşağadı mənnən.
- Ayə, o, mənim doğmaca oğlum Kürdoğlunun dayısıdır. Bülənd Ecevitdən heç onun xahişini eləmədim, amma bunu elərəm. Ben Ladenə xəbər göndərərəm, gəlsin bir “Çənlibel supermarketi” nə.
Züleyxa xala burada səsinin tonunu dəyişir, yəni pərdə salınır, ayrı fraqment gəlir. Onun səsinin dəyişməsi teatrdakı antrakt da hesab oluna bilər. Yəni qaçaraq evinə dəyib gəlir. Pərdə qalxır, yəni Züleyxa xalanın səsi eşidilir:
- Hə, Koroğluynan Puş öpüşüb qucaqlaşırlar. Hamı bu qardaşlığa əl çalır.
Orda erməninin də baş biləni olur. Koroğlu onunla bir az soyuq görüşür. Düşür Koroğlunun dalınca ki, a Sayat Novanın qardaşı, olmaya məndən bir incikliyin var?
Koroğlu da deyir, yeri ə, mənim qoyunlarım Aranda qızdırmadan qırıldı - başına dündüyüm bizim dərdimizi deyir eey, ay xala. Bu cümlə Züleyxa xalanın əlavəsidir - siz o yaylaqlara iranlıların qoyunlarını gətirdiniz.
Sizin yer mənim Çənlibelimin burnunun ucudu, ya bir yolluq kəsib ataram, ya da burnuma sahib çıxaram. Erməni yerindəcə quruyub qalıb.
Hə xala, sizə kimdən danışım, Koroğlunun arvadı Nigardan- Züleyxala sözünə davam edir- o da Puşun arvadıyla əvvəl doxtura gedib.
Doxtur altdan-üstən ona baxıb deyib, uşağın olajax. Nigar istəyib Koroğluya zəng vursun.
Sən demə, Koroğlu Puşla söhbət elədiyindən telefonu söndürübmüş. Həkimə pul-zad verir. Puşun arvadıynan xeylax söhbət eləyirlər.
Deyilənə görə, burda söhbət gedir əsasən bizdən - çoban arvadlarınnan. Niyə onlar uzun don geyinir? Niyə onlar səhəngi belinə alıb su gətirirlər? Niyə onların evlərinə su çəkilmir?
Niyə onlar bağırbeyni, suluğu, bulamanı, kətəməzi, ayranı dünya bazarına çıxarmırlar? Deyib niyə fermada məktəb açmırlar, kino göstərmirlər?
Deyib niyə çobanlar və onların arvadları bir yerə topalaşıb partiya yaratmırlar? Deyirəm, başına kül a Züleyxa, bağırbeyini dünya bazarına çıxardajax - heç İmişdinin bazarına apara bilmir - özü də olajaq partiya sədrinin arvadı.
Nənə dedi:
- Partiya nədi aaz?
- Çox əntiqə şeydi, canım sizə ərz eləsin, hamımız dolajayıq partiyaya gedəjəyik irəli.
- Partiya maşındı? - arvadın biri soruşdu.
- Maşın kimi bir şeydi. Dolajayıq içinə. Gedəjəyik Qarabağa, Murad təpəsinə, Qara Xaşa, Sarı yerə, Çaxmaqqayaya, Alagöllərə, Dəli dağa, Sarımsaxlıya, Əyriqara, Safollulara, Əyriburuna, Lilpərə, Gəlin qayasına, Eşşək meydanına, hara istəsək gedəjəyik.
- Bəs erməni bizi qırmıyajax?
-Yox, erməni partiyaya güllə atmır. Məsələ bundadı ki, partiyanı dünyada tanıyırlar. Deyirlər ona güllə atanın anasını belə-belə eləyərlər. Ermənilərin də partiyası var. Lap qədimdən. Görürsən onların partiyası nə “xod” gedir?
Burada mən bir az ürəklənirəm:
- Babamın babası Hacı Cəfər qızmış nəri yıxan vaxtdan.
- Hə, o vaxtdan. Gör kişilər nə ağıllıymışlar, yığılıb partiya alıblar.
Tez soruşdum:
- Züleyxa xala, sədr Zaman dayı olacaq?
Nənə:
Sədrimizi işdən çıxarıblar ki?
- Yox ay xala, bələdiyyə sədri yox, partiya sədri, adı nəydi aaz onun? Gördü əri Zaman uzaqdan gəlir, çatmağını gözləməyib soruşdu:
- Ay Zaman, Puşun arvadıyla Nigarın bizim üçün yaratdığı partiyanın adı nədir?
- Azərbaycan Qoyunsuz Çobanlar Partiyası (AQÇP)
- Oy, qurban olaram sənə.
Mən:
- Züleyxa xala, bəs niyə qoyunsuz?
- Beynəlxalq aləmdə qoyunun adı pis çıxıb, ona görə lazım bilməyiblər.
Züleyxa xala dilli-dilavər bir qadındı, yas yerlərində mərsiyə oxuyur, arvadları durduğu yerdə ağladırdı. İmam Hüseyn müsibətini onun qədər bəlağətli danışan yoxdu.
Ona görə də Zaman dayının danışdıqlarının üstünə beşin də qoyub elə danışır ki, elə bil hər şeyi gedib öz gözüylə görüb. Bəzən olmayan şeyləri də özündən quraşdırır, əlavə edir.
İndi də Nənəni salıb çənəsinin altına. Nənə də hər şeyə inanan. Əsas iki dinləyici, Narın və mən.
Digər adamlar və yal gözləyən itlər. Zaman dayı gəlib bir yandan arvadına köməkçi durub, onun dediklərini təsdiqləyir.
Züleyxa xala deyir, ay Zaman, Halaypozan durub geder Mardakertə, oradan da Kəlbəcərə, onun sonrası nə olur? Yadımdan çıxıb.
Bir sən orasını danışsana. Zaman dayı tezcənə deyir, mən dölləyi xama aparıram, vaxtm yoxdu. (əslində Zaman dayı “sonrasını” bilmir)
Zaman dayı gedən kimi sanki hər şey Züleyxa xalanın yadına düşür. Bilirəm ki, hamısını elə-belə özündən deyir:
- Hə yadıma düşdü, Halaypozan gedir çıxır Kəlbəcərin Vəng kəndinə, orda qızıl dağı var dana, ölçüb biçir ki, görən nətər eləmək olar, burada bir qızıl zavodu tiksin.
Halaypozan gördü ə, buralarda qu deyirsən qulaq tutulur, Kəlbəcərin dağları yas içindədi. Dolama yollarla qalxdı Taxtaya, ordan da baxdı Gəlin qayasına. Öz-özünə - ay gidi dünya - deyib vellise qaz verdi.
Bağırsaq dərəsinin yanından keçdi. Dəli dağ qəmli-qəmli uzaqdan baxırdı. Sarımsaxlı dağının başına yenicə dolu düşmüşdü. Yeddi qardaşdağı çiyin-çiyinə söykənib, sanki ilk dəfə insan görürmüş kimi havalandı.
Halaypozan kövrəlsə də, bir yandan da sevinir ki, bu qızıl zavodu düz gələn söhbətdi. Kefi kökəlir. Səməd Vurğunun Aşıq Şəmşirə dediyi şeiri ürəyində zümzümə eləyir:
Aşıq Şəmşir, Dəli dağdan keçəndə,
Kəklikli daşlardan xəbər al məni.
Ceyran bulağından qızlar içəndə,
Saz tutub, söz qoşub, yada sal məni.
Bu yerdə Nənə soruşdu:
- Halaypozan Lilpər bulağına da getdimi?
- Qoy hələ şeiri qurtarsın dana.
Vaxt məni bu yerə qonaq göndərdi,
Gedərəm, yamandı ayrılıq dərdi.
Demə, Səməd Vurğun gəldi-gedərdi,
Unutmaz bu oba, bu mahal məni.
Mən yüz faiz bilirdim ki, Züleyxa xala Halaypozanın şeir deməsini özündən quraşdırıb, yas yerlərində tez-tez deyir bu şeiri. Halaypozanın şeirlə arası yoxuydu, elə ki, şeiri qurtardı, sən demə Nənənin sualına cavabı yadından çıxarmayıbmış.
- Getdi xala, Soltan Heydər yoxuşunu çıxıb, üz qoydu Lilpər bulağına tərəf, ayaqlarını soyunub girdi bulağın içinə, ördək kimi çırpınıb özünü suda əməlli-başlı islatdı.
Nənə bu yerdə yenə soruşdu:
- Başına dönüm, Alagöllərə də getdimi?
- Getdi xala, ora da getdi. İstədi gölü qucaqlasın, amma göl qucağa gələrdimi? Gərək göldə üzəsən ki, gölü qucağına götürə biləsən. İstədi suya kəllə vursun, vurmadı. İş yoldaşlarından birinin danışdığı əhvalat yadına düşdü.
Bəlli Əhməd danışırdı ki, bir dəfə səkkiz yüz qoyunu günorta üstü Alagöllərə suya aparmışdım. Seyiz keçi qoyunu arxasınca aparırdı.
Keçi girdi gölə, qoyunlar da dalınca. Nə qədər elədim qoyunun qabağını ala bilmədim. Yaxınlıqdakı çobanlar da köməyə gəldi, xeyri olmadı.
Keçi qoyunların hamısını çəkdi gölə. Əvvəlcə qoyunlar bir az üzdülər, sonra səkkiz yüz qoyunun hamısı göldə batdı. Ona görə də ayağının ucunu suya toxundurub geri çəkdi.
- Başına dönüm, Qaranlıq dərəyə də dəydimi?
- Dəydi, ora da dəydi. Baxdı dağ keçilərinə, dedi ə, kaş tapançam yanımda olaydı, vuraydım bunlardan aparaydım uşaqlar çəkərdilər dişə.
- Başına dönüm, Halaypozan Min kəndə getdimi?
- Getdi xala, getdi. Baxdı kəndə dedi ə, hanı o günlər ki, bu kənddə həftədə yeddi-səkkiz qoyun kəsərdim.
Halaypozan sonra Laçına dəydi, ordan qayıdıb gəldi Kəlbəcərə, ürəyi qubarlanmışdı. Dağlar qəribsəmişdi. Xəyalında Koroğlunu məzəmmət elədi. Dedi, ay Koroğlu, bu cürə dağları yurddarı burda qoyub Amerikada nə gəzirsən?
Ursetdə nə dolanırsan? Qızıl dağlarını burada qoyub Səddamın yanında nə gəzirsən? Amma Halaypozan da az aşın duzu deyildi. Düşündü ki, ağ mərmərdən, qara mərmərdən, qızıl dağdan təkcə iş aşmaz.
Mən Kəlbəcərin isti suyunu evlərə çəkdirərəm, Amerikanı gətirərəm bura. Öz yurdumun, öz torpağımın başına dönüm.
- Elə belə də dedi başına dönüm?
- Hə, bundan da ağır sözlər deyib. Oturub başına döyüb, doyunca ağlayıb. Sonra başlayıb özündən dağlara şeir qoşub. (ovcumun içi kimi bilirdim ki, Züleyxa xala buranı da özündən quraşdırıb)
Kəlbəcərim, nazlı gəlin,
Qaya qollarına qurban olum mən.
Çəmənlərinə sərilim,
Otlu yollarına qurban olum mən.
Züleyxa xalanın əlavə izahı: - “Yol” deyəndə Halaypozan Kəlbəcər dağlarından qızıl külçələrin hansı yollarla aparmasını nəzərdə tuturdu.
Züleyxa xala söhbəti daha da dərinləşdirdi.
- Halaypozan istədi ki, Kəlbəcərdəki biznesini erməni sahibkarları ilə qursun.
Nənə qışqırdı:
- Yo, yo, yooox!!!
Düzü, Nənədən Züleyxa xala bərk qorxdu, tezcənə dedi:
- Yox, qurmadı, fikrindən daşındı. Dedi, qoy Koroğluyla məsləhətləşim sonra. Halaypozan getdiyi yolla da qayıdıb gəldi Ağdamın baş biləninin yanına. Gördüklərini ona danışdı. Gəldilər Bakıya “Dəli dağ” restoranında əməlli-başlı vurdular.
- Bəs Koroğlu Amerikadan qayıtmadı? - Nənə soruşdu.
- Qayıtdı. Ayrılanda Puş ağladı. Dedi, başına dönüm, sən Alı dayımın goru tez-tez gəl bura, özün də ki, arxayın ol, söz dəyirmandakıdı. Koroğlu da havalandı. Dedi, hayıf ki, sazım Moskvada qalıb, yoxsa bir-iki ağız deyərdim.
Puşun oğlu ilə Koroğlunun oğlu Eyvaz arxada dayanmışdılar. Arvadları da bir böyürdə durmuşdular. Öpüşlər başladı. Puşun arvadı Nigar xanıma son məsləhətini verdi:
- Dediklərimi unutama, altdan qalın geyin ha, partiya məsələsini da yaddan çıxarma.
Koroğlu Puşu öpüb dedi:
- Fələstinə dəymə.
Puş dedi:
- Ben ladenə məni tapşır.
Koroğlu dedi:
- On beş quyu ha.
Puş dedi:
- On dənə qoç göndər.
Koroğlu dedi:
- Qoy İran məsələsi hələ qalsın.
Puş dedi:.
- Sən Allah o biri oğlunu, Kürdoğlunu da göndər gəlsin, nədənsə onu çox istəyirəm.
Samolyot da xoddanıb, şofer də tez-tez qaz verir ki, di gəl də, tez ol, benzinim azdı.
Züleyxa xala vedrəni çevirib üstündə oturub. Buzovun mələməyini eşidən kimi ayağa qalxdı. Vedrəni də götürüb - boy, başıma xeyir şər qarışıb, inəyi sağmalıyam - deyir və inəyi sağmağa gedir.
Nənənin bir sözü yadıma düşür: Züleyxa vedrəçildi. Adamların dalına eləvedrə bağlayır, içinə də elə bir daş atır ki, danqıltısı Ağcabədidə eşidilir...
(Müəllifin və naşirin icazəsi ilə çap edilir)
