- "Krediti götürüb rayona getdi, üç min işi doğrudan da düzəltdi: icra hakiminin tilsimli qərarı veril di Səbinənin atasına. Bir ay sonra meyvə dükanı açıl di."
(Müəllifin dil üslubu olduğu kimi saxlanıb)
Rəhim Əliyev
Nərd oynayan qız
(hekayə)
Kərimi rayona çağıranda heç könlü yox di getməyə. Payızı xoşlamır di, darıxır di. Beyni qaynır dı elə bil.
Qonşu şöbələrdə bekar cavanlar dolu iydi, iş günü bitməmiş dalbadal təklif gəlir di. “Birgə çıxaq”.
Bu birgəlik də olur di yaxın kafelərin birinəcən. Sonra kimsə qonaq elir di, kimsə qonaq olur di. Kasıbyana araqiçmə, kefli söhbətlər gedir di.
Elə bil vaxt yox olur, yox eləyən də deyəsən araq iydi. Yox olan vaxt səhərlər qayıdar di: işə gecikmək olmaz. Heç nə eləməsən olar, amma gecikmək olmaz.
Axırlar on kiloyacan kökəlib Kərim. Lap ağırgöt olub. Vidadı müəllim zəng eləyəndə mehriban danış dı.
Rayonda tanınan vəzifəli ziyalı di, həm də qəzetlərə yazır. Kərimin belə rayona getməgi çox olur di. İstir öz rayonlarına, istir Vidadı müəllimin rayonuna.
Fərqi yox di. Günlər orda da eyni di. Bir hissəsi çayxanada, o biri kababxanada.
Çayxana hissəsi Bakının iş günlərinə oxşur di: eyni söhbətlər, xəbərə oxşayan şeylər, qeybətlər. Kababxana hissəsi də şirkətin ətrafındakı kafelərdən təkrar dı.
Fərq araqlarda iydi: rayonda hər kababçı bir arağı satır. Həm də dünyada ən pis arağı. Yirsən də bu di, yemirsən də. Zəhərdən bir az yaxşı.
Vidadı müəllim gilin idarəsində dörd müdir müavini vardı, növbə nən qonaqlıq verəcək dilər. Kərimin dayısının sağlığına içəcək dilər, özünü tərifləyəcək dilər.
Hamısı təkrar di və axırlar, Kərim özü də bunları hiss eləməkdən şübhəli iydi: yaxşı şey deyil . Elə bil irəlini görür, rayona getməmiş orda olacaqlar gözünə durur.
Amma axşam işdən şəkili Qasım nan çıx di. Qasımın pensiyasına doqquz ay qalır , kefcil bir kişi di. Ortaboy, arıq di, köhnə nol biri var di. Kərimdən də on beş yaş böyük di.
Tanış kafenin birinə gir dilər. Söhbətləri tükənəndə Kərim Vidadı müəllimin zəngini xatırla di. Qasım elə bil sevin di, dedi:
- Kərim, gedək, maşın sürmək məndən! Bur qismet di bu!
Sonra qaşım ömrün qısalığından, hər günün özəlliyindən danış di. Razılaşdılar ki iki həftə sonra dörd günlük bayram vaxtı getsinlər rayona. Söhbət Kərimin yadından çıx di, amma bayrama iki gün qalmış Qasım dedi ki, maşını səfərə hazır eləyib, ustaya göstərib, yağı dəyişib. Bir gün sonra yola çıx dılar.
Rayona çatıb Vidadi müəllimin dediyi çayxanaya sür dilər. Əvvəl çayladılar, sonra qonaq evinə get dilər. Otağ alıb on dəqiqə dincələndən sonra Vidadı müəllim çimir vurmamış onları oyat di: müdir onlarla görüşə gəlib.
Qonaqlar könülsüz qalx dılar, müdir onları qonaq evinin xolunda, bilyardın yanındakı kresloda gözlür di.
Orta boy, çopur üzlü, yumşaq səsli kişi di. Sarımtıl gözləriynən əziz adamı kimi baxır di qonağa. Kərim onu iyirmi il di tanır. Üç-dörd il baş idarədə işləmişdi. İndi rayonda di.
Böyük olmasa da müdir di, maşını yox di, amma katibəsi, hətta müavini də var di.
Müdir mehriban baxış nan qonaqları salamladı, diqqət göstər di. Kərim nən Qasım kişi müdir çün vacib adamlar deyil di, amma diqqət göstərir di onlara. Dünyanın işini bilmək olmur, adamın adama işi düşür.
Qısa hal-əhvaldan sonra Qonaq evinin həyətindəki yeməkxanada oturdular. İki saat sonra müdir üzr istəyib getdi. Amma qonaqlar bir iki saatacan da oturdular.
Yoldan sonra birinci süfrə şirin olur həmişə, sorakılar təkrar. Qalxanda harasa gedəcək halları yox iydi. Çaya oturanda uzun, arıq, ağbaş kişi gətirib stolun üstünə nərd qoydu. O, deyəsən qonaq evində işlir di, amma nə işə baxdığı bilinmir di.
Nərd gələn kimi çay yaddan çıx di. Kərim əvvəlcə Qasım kişini, sonra Ağbaş kişini ud di. Sonra bir dövrə də ud di, sonra lağ eləməyə başla di. Onda Ağbaş kişi :
– Mən sabah nəvəmi gətirərəm, udar sizi, – de di Kərimə.
– Gətir, – de di Kərim və sözü yadından çıxdi.
Sabahı gün səhər çörəyindən sonra bir az Qasım kişi nən Qonaq evinin həyətində gəz dilər. Yaxşı kölgəli ağacları var di.
Kərim uzaqda ağacların xəzəlini yığan Ağbaş kişinin yanında Qisa qara paltarlı bir qız uşağı gör di. Uzaqdan uşağa oxşur di. Ağbaş kişi əli ilə işarə edib onları çağır di. Yaxınlaşdılar, Ağbaş kişi əlində süpürgə gülə-gülə de di:
- Rayonunun çempionu gəlib...
- Xoş gəlib, – dedi Qasım kişi və qızı yaşı-yaxşı süz di, amma dyllənmə di.
Qız nazik, arıq üzlü, fındıq burun, nazik dodaqlı, qəhvəyi gilası gözlü qız di, məktəb uşağına oxşur di.
Ayaqları dümdüz, amma bir az nazik di. İri gözləriynən çəlimsiz bədəni uyğun deyildi. Kərimin girdə ətli üzünə, daz başına, bir az irəli çxmış qarnına elə bil şəbədə ilə baxır di. Sonraki oyunlar onların ikisinin arasında getdi.
- Səbinə bir həftə qabaq qəbul imtahanları verib, görək uşağın bəxti necə olacaq.
Kərim bunu eşidəndə əvvəlcə qıza, sonra babasına baxdı. Sifətdən Səbinə səkkizinci sinif uşağına oxur di. Amma belə deyilmiş. Onlar qonaq evinə girib nərd atmağa başladılar.
Kərim əvvəlcə Səbinəni, sonra Qasım kişi nən Ağbaşı ud di. Yenə bir dövrə oynadılar. Kərim Ağbaş kişi ilə Qasımı yenə ud di. Amma Səbinəyə bir tas uduz di.
Qasım dostunu lağa qoy di, o darıxır di. Əvvəlcə Ağbaş kişi, sonra Qasım dükanlara baxmaq bəhanəsi nən aradan çıxıdılar. Kərim zarafatlaşa-zarafatlaşa Səbinəni iki tas ud di. Sonra oynamaq həvəsi qaç di. Qıza baxmadan qalxıb de di:
– Başım ağrı di, gedim uzanım...
Kərim öz otağına gəlib uzan di. Gözünü yumanda qızın qəhvəyı gözlərini gör di, gülümsünür di ona.
Fikirləşdi ki, qız universitetə girsə, taleyi yaxşı ola bilər, rayon bataqlığından çıxar. Qapı döyül di, Kərim gözünü açanda qızın başı içəridə iydi.
- Gəlmək olar?
- Olar, ancaq görən olsa, söz-söhbət çıxar...
- Mən onsuz da qız deyiləm, kim nə istir düşünsün, vecimə deyil.
Kərim diksinən kimi ol di, əvvəlcə eşitdiyinə inanma dı, sonra inandı və qalxıb çarpayısında otur di, diqqətnən bax di qıza. Çox balaca deyildi, indi ona bir az iri görün di.
Qız təklifsiz gəlib onun dizinin üstündə otur di. Kərim udqun di. Özünə gəlib qızın nazik dodağından öp di. Dodağları hissiz iydi. Sonra qız özü qalxıb qapini içəridən bağla di.
Tələsik lüm-lüt soyun di. Qızın məmələri balaca, amma bərk idi. Gilələrinin uzunluğu Kərimin xoşuna gəl di. Axırda qız əliynən Kərimin dazındakı tər ləkələrini sil di, əlini isə sonra döşək ağıya sürt di...
Kərim geyinəndə bilmirdi: bu yuxu di, gerçək di. Amma içində bu qıza çox-çox borclu hiss edirdi özünü. Yataqda qızın zəif, amma səmimi hisslərini duymuşdu.
– Gedək bir tas da oynayaq, – dedi Kərim, ona elə gəlirdi ki, onları təzədən nərd atan görsələr şübhələr dağılar.
Amma Səbinə daha oynamaq istəmədi. Dedi:
– Kərim müəllim, icazə verin mən evə gedim...
Kərim hər şeyə razı idi, qalxıb ehtiyat nan cibindən sarı pulu çıxarıb hələ kresloda oturmuş qızın yaxasının içinə saldı. Düz, ya səhv elədiyini fikirləşmədi, Qasım kişi nən Bakıda getdiyi yerlərdə qayda belə iydi.
Amma Səbinə müqavimət göstərmə di, heç nə demə di, öz balaca, çəhrayı əlləri nən pulu rahladı və qalxıb getdi. Kandarda geri dönüb gülümsədi:
- Sabah da gələcəm...– de di.
Qızın axırıncı hərəkəti də Kərimə tanış gəldi, amma fikirləşdi ki, bu, insani şey də ola bilər. Bu uşağı tanıdığı yüngül qadınlarla bir tutmaq istəmə di. İnsafı yol vermə di.
Qasım kişi bazarlıqdan geç qayıtdı: Vidadi müəllim nən birgə. Onun iş yoldaşlarından biri onları bulaq başına dəvət eləmiş di.
Yığışıb çıxdılar, Ağbaş kişi nən üzbəüz gəlmə di həmin gün Kərim və bundan razı qaldı. Bulaq uzaq dağ kəndində, meşənin qırağında idi.
Kərim yeyib-içir, az danışır di. Fikri qızın yanında iydi. Hamı elə niyə kefsiz olduğunu soruşur di. Bir-iki badədən sonra keyfi açıl di. Bulağın suyu da yüngül iydi.
Səhər yeməyindən sonra Səbinə yenə gəl di babası ilə. Bir dövrə nərd oynadılar. Sonra babası getdi. Axşam Kərim dostunu inandırmaq çün bir quran söz danışmış di.
Babasının dalınca Qasım kisi də Qonaq evindən çıxıb yaxındakı parka gəl di. İkinci yırğa Kərim üçün lap unudulmaz ol di. İndi onun çaşqılığı və tərəddüdü yox idi, hər dəqiqədən nəsə almaq və yadında saxlamaq istəyir di.
Qızın əl telefonu da var imiş, Kərim nömrəni aldı və nərdtaxtanın yanına qayıdan kimi Qasım kişiyə zəng elə di. Səbinə kölgə kimi aradan çıx di.
Qasım kişi Vidadi müəllimlə qayıt di. Bu gün onlar Bakıya qayıdası iydilər. Yığışıb müdirin yanına get dilər, yüngülcə vidalaşıb yola düş dilər.
Lap Bakıya çatanda Kərim dözməyib Səbinəyə zəng vur di. Hələ də heç nəyə inanmayan dostunu da inandırmaq istəyir di. Kərim qıza şirin sözlər dedi, sonra isə əlavə elədi:
– Gəl Bakıya səni işə düzəldim, hazırlığa gedərsən....
Dediyi sözlər Kərimin yadından sıxdı. Amma bir həftə sonra işdə oturduğu vaxt Səbinə zəng vur di Kərimə:
– Salam Kərim müəllim, mən Bakıdayam, işə görə gəlmişəm. Hazırlığa getmək istəyirəm.
Kərimin boğazı quru di. Maşından danışanda elə-belə ağlına gələn ilk fikirləri de di. Durub rəisinin yanına gedib icazə al di və Səbinənin qabağına get di. Avtovağzalda iydi, Bakıda iki dəfə olmuşdu cəmi.
Rayondaki qara paltarda iydi, əlində qırmızı güllü bağlaması vardı. Qız onun boynuna sarıldı. Kərim qızı Xırdalanda yaşayan xalası gilə apardı, orda qalaci iydi. Kərimin geriyə yolu yox iydi.
Səhəri gün işdən sonra görüşüb qızı dənizə apardı. Amma görüş üçün yer, qız üçün iş tapmaq lazım idi. On səkkiz yaşı olmayan qız üçün iş tapmaq isə çətin iydi. Kərim bunları qıza izah elə di. Onun cavabı qısa ol di:
– Ölsəm də rayona qayıdan deyiləm...
Kərim anladı ki, qız səmimi deyir və o kömək eləməsə, qız küçədə yatacaq, amma ata evinə qayıtmayacaq.
Hardasa dərində onun içində bu evə, gözün açandan gördüyü kasıbçılığa nifrət vardı, bu nifrətin balacası da üç uşaq atası olan Kərimin içində vardı və Səbinəni anlamağa bir az kömək edir di ona.
O da kənddə, çoxuşaqlı ailədə, bir qarnı ac böyümüş di. Bir həftə Kərimin gecəsi-gündüzü olmadı, beş kiloqram da arıqladı. Axır ki, idarələrinin layıhə institutunun balaca arxivində qıza yarım ştat xadimə yeri tap di.
Həm də kitabxana olan arxivi idarə edən Vəli onun yerlisi idi, kənddən gələndə birgə kirayədə qalırdılar. İşçilərə qızı xadimə kimi tanıtdılar.
Günortadan sonra işə gəlib oturur, surət çıxarır, köhnə kompüterdə birbarmaq yazılar yığırdı.
Həm saat 6-da cəmaatın işdən getməsini gözlür di ki, dörd göz otağı təmizləsin. O vaxtacan Kərim gəlib çıxır, Vəli ilə görüşür, o gedəndən sonra qıza əl tutur, sonra birtəhər, stolların üstündə yırğa eləyib gedirdilər.
Kərim hər ay öz maaşından 120 manat qıza pul verir di ki xalasına versin. Amma Səbinə zirək idi. İki üç həftəyə arxivin hər işini öyrən di, özü üçdən-beşdən qazanmağa başladı.
Altı ay sonra Səbinə Kərimə dedi ki, ata-anam səninlə görüşmək istəyir. Kərim qorx di, amma qız onu sakitləşdir di. Məsələ onların münasibəti ilə bağlı deyildi.
– Bəs nə di? – soruş di.
Qız çiyinlərin çək di, Kərim annadı ki, bilir məsələni, amma qabaqcadan demək istəmir. Üç gün sonra qızın ata anası ilə Vəli müəllimin balaca kabinetində görüş di.
Vəli özü aradan çıxmış di. Atası Ağbaş kişiyə oxşur di, uzun, arıq kişi idi, amma bığları qara iydi, iradəli adama oxşur di.
Anası üzdən qızın eyni iydi, amma kifirləşib qaralmış di. Kərim fikirləş di ki, yəni Səbinə də bir vaxt belə olacaq? Arvadın əllərinin içi daş kimi idi.
Söhbəti Səbinənin atası açdı, uzaqdan başladı:
- Kərim müəllim, allah sizdən razı olsun, Səbinəyə əl tutursuz, – de di və davam elə di.
Sonra arvad onun sözünü kəs di və özü mətləbə yaxınlaş di. Onlar qapılarında meyvə mağazası açmaq istir dilər, Kərim bu işə kömək eləməli iydi.
O ağzını doldur di ki, razılaşmasın, amma içində nəsə onu saxla di, dinmə di, Səbinəyə görə hər ağılsızlığa razı iydi. Amma nəm-nüm elədi ki, bu çətin məsələ di və sairə. Əslində bilir di ki, bu pulsuz həll olan məsələ deyil.
Kərimin yenə geri yolu yox iydi. Üç ay döymədiyi qapı qalmadı, axırda rayonda hüquq şöbəsində balaca bir işçı ona dedi:
– Kərim müəllim, özünü incitmə, bu işin qiyməti altı min di – Sonra ona olan hörmətindən və sairədən danış di, – özünüzü incitməyin....
Kərim kor-peşman şəhərə qayıtdı. Bu onun get-gəlinin üçüncü ayı iydi. İşdə qanı it qanı kimi olanda Qasım kişi soruş di:
- Nolub, qız yenə uşağa qalıb?
Kərim vəziyyəti danışanda Qasım kişi dedi:
- Ket üç min bankdan kerdit götür, əlində pul get, düzələsidi...
Kərim rahat nəfəs aldı. Krediti götürüb rayona getdi, üç min işi doğrudan da düzəltdi: icra hakiminin tilsimli qərarı veril di Səbinənin atasına. Bir ay sonra meyvə dükanı açıl di.
Atası Kərimə dil-ağız eləməkçün şəhərə gəldi. Amma Səbinənin şəhərə gəlməyinin 20-ci ayı Kərimin xöşbəxt günləri bitdi.
Mətbəəyə işə cavan bir oğlan gəl di, aktyora oşur di, uzun kirpikli iri gözləri, qalın, arvad dodağı kimi qırmızı dodaqları vardı. Bir gün qız onun haqqında istehza nan danışdı Kərimə.
O da Vəliyə dedi. Amma Vəli çiynini çəkdi, onu yuxarı müdiriyyət işə götürmüşdü. On gün sonra Səbinə ona dünyada eşitdiyi ən ağır sözləri dedi:
– O məni almaq istir, mənim ailəm olmalıdı ya yox? – qızın səsində qətiyyət var di, – day burda görüşmək olmaz.
Həmin gün onların gündəlik yırğası olmadı. Sabahı da olmadı. Kərim təzə yer tapası oldu. Səbinənin üç ay sonraya təyin olumuş toyunacan beş-altı dəfə görüşdülər.
Payızın birinci həftəsində qızın toyu oldu. On səkiz yaşı iki ay əvvəl tamam olmuşdu. Toyda Kərimə yazılan stol iri iydi, orda onnan yanaşı Vidadi müəllim, onun müdiri, rayon prokuroru, polis işçiləri – iyirmiyə yaxın vəzifəli adam vardı.
Nərd oynayan qızın babası da həmin stolda idi. Hamı onun sağlığına içirdi. Kərimin içindən isə qara qanlar axır di. Bir-iki badə içib kefləndi, sonra süfrədə oturanlarla birgə oynadı. Özünü başqa cür apara bilməzdi.
Toydan çıxanda ağlamaq istir di. Amma ağlama di, əvvəlcə fikirləş di ki, kasıblıq həyatın ən murdar üzü di. Sonra da ağlına gəl di ki, kasıblıq olmasaydı həyatının Səbinəli iki ili olmazdı.
Hər ipin iki ucu var. Özünə söz ver di ki, Səbinənin xahişinə əməl edəcək: onu heç vaxt axtarmayacaq.
Mahnının sözləri nən təskinlik tap di: “Təbətin işi di, gündə bir gözəl yaradır”. Əsas taleyin üzümüzə gülməyi di.
13-14 avqust, 2015
Gürgan
